Azory - Sao Miguel - plantacje herbaty, ananasów i bajeczna roślinność wyspy

Jednym z jej najbardziej niezwykłych miejsc na wyspie São Miguel są plantacje herbaty — jedyne w całej Europie, gdzie uprawa tej rośliny odbywa się na skalę przemysłową. Historia tutejszej herbaty sięga XIX wieku, kiedy to portugalscy plantatorzy sprowadzili nasiona z Chin i Indii, a wraz z nimi wiedzę o uprawie i przetwarzaniu liści. Z czasem powstały słynne plantacje Gorreana i Porto Formoso, które działają do dziś, produkując czarną i zieloną herbatę bez pestycydów, w zgodzie z naturą. Ja odwiedzam tę w Porto Formoso, gdzie spacer po tarasach porośniętych herbacianymi krzewami, z widokiem na ocean, jest dla mnie swoistą podróżą w czasie — i jedną z najpiękniejszych atrakcji wyspy.

 

São Miguel to jednak nie tylko herbata. W ciepłym, wilgotnym klimacie, osłoniętym przez góry i karmionym wulkaniczną glebą, kwitną także plantacje ananasów. Uprawia się je w charakterystycznych szklarniach, które chronią owoce przed nadmiarem słońca i wiatrem znad oceanu. Tutejsze ananasy dojrzewają powoli, nawet przez dwa lata, dzięki czemu zyskują niepowtarzalny aromat i delikatną słodycz. Na południowych zboczach wyspy można też zobaczyć plantacje bananów, które – choć niewielkie – dostarczają owoców o wyjątkowym, intensywnym smaku. Wystarczy krótki spacer po São Miguel, by przekonać się, że ta wyspa to jeden wielki ogród.

W sercu Ponta Delgady, stolicy wyspy São Miguel, znajduje się jedno z najbardziej urzekających miejsc Azorów — Ogród António Borges (Jardim António Borges). To zielone sanktuarium w samym centrum miasta zachwyca bujną roślinnością, egzotycznymi drzewami i romantycznym układem alejek, które przenoszą odwiedzających w inny świat. Ogród powstał w XIX wieku z inicjatywy Antónia Borgesa da Câmara Medeirosa, bogatego przedsiębiorcy, polityka i wielkiego miłośnika botaniki. Borges był jednym z tych ludzi epoki romantyzmu, których fascynowała przyroda i odkrycia geograficzne. Sprowadzał rośliny z różnych stron świata – z Afryki, Azji, Ameryki Południowej i Australii – tworząc prawdziwe żywe muzeum botaniki. Dzięki łagodnemu, wilgotnemu klimatowi Azorów większość z nich przyjęła się znakomicie, a dziś ich potomkowie tworzą gęsty, niemal tropikalny las w samym środku miasta.

Spacer po ogrodzie to uczta dla zmysłów. Wysokie figowce bengalskie (ficus macrophylla) z imponującymi korzeniami powietrznymi tworzą naturalne katedry z liści, a drzewa smocze (dracaena draco) i palmy wachlarzowe nadają przestrzeni egzotycznego charakteru. Wśród zarośli można natknąć się na paprocie drzewiaste, kameliowe krzewy i liczne gatunki bambusów. Charakterystycznym elementem ogrodu są też wulkaniczne groty i sztuczne jaskinie, zbudowane z porowatej skały pochodzenia lawowego — to hołd dla geologicznego dziedzictwa wyspy.

Dziś Jardim António Borges to miejsce ukochane zarówno przez mieszkańców Ponta Delgady, jak i turystów. O każdej porze roku można tu znaleźć cień, spokój i intensywny zapach roślin, który przypomina, że São Miguel – choć niewielka – jest jednym z najbardziej zielonych zakątków Atlantyku. 

Azory, Sao Miguel - szlaki w okolicach jeziora do Fogo

 

Punktem kulminacyjnym dzisiejszego dnia jest jezioro do Fogo, czyli „Jezioro Ognia” - jedno z najbardziej spektakularnych miejsc na wyspie São Miguel. Położone wysoko w kraterze wygasłego wulkanu, otoczone jest dziką przyrodą i oferuje jedne z najpiękniejszych szlaków pieszych na całym archipelagu. Trasy wokół Lagoa do Fogo różnią się długością i stopniem trudności, ale podobno każda z nich pozwala poczuć niezwykły klimat tego surowego, wulkanicznego krajobrazu.

Wybieram szlak: Trilho da Lagoa do Fogo (PRC2SMI) - pętla o długości 11 km - to najbardziej znana trasa prowadząca do jeziora. Szlak zaczyna się w miejscowości Agua de Alto, na południowym wybrzeżu wyspy. Początkowo prowadzi przez pastwiska i plantacje, a następnie wspina się serpentynami na zbocza wulkanu. Po drodze widać widok na ocean, doliny i kaskady niewielkich strumieni. W miarę nabierania wysokości roślinność staje się coraz gęstsza – dominują paprocie, wrzosowiska i laurowce.

Po około dwóch godzinach marszu docieram na krawędź krateru, skąd rozciąga się widok na Lagoa do Fogo - dziś drugi brzeg jeziora spowiła mgła i widoczność jest słaba. Podczas słonecznej pogody jezioro jest podobno intensywnie turkusowe i widać stąd oba wybrzeża wyspy. Wokół niezwykle bujna przyroda, jak wszędzie na wyspie. Podczas mglistej, deszczowej aury, stroma ścieżka na sam brzeg jeziora jest bardzo śliska.

Azory, Sao Miguel - Ribeira Grande – barokowa perła północnego wybrzeża, Skała Słonia w Capelas

Po wąskich, krętych drogach prowadzących przez zielone wzgórza São Miguel dociera się do jednego z najbardziej urokliwych miasteczek Azorów – Ribeira Grande. To drugie co do wielkości miasto wyspy, a jednocześnie miejsce, w którym czas płynie wolniej, a historia i natura spotykają się w wyjątkowej harmonii. Serce miasta stanowi plac z charakterystycznym ratuszem, rozpoznawalnym po wysokiej wieży zegarowej i łuku przechodzącym nad ulicą. Budynek, utrzymany w typowej dla Azorów kolorystyce bieli i bazaltowej czerni, symbolizuje elegancję architektury portugalskiej z czasów kolonialnych. W jego cieniu toczy się spokojne życie mieszkańców – tu spotykają się przy kawiarnianych stolikach, tu słychać rozmowy i śmiech.

 

Wystarczy kilka kroków, by zagłębić się w sieć wąskich uliczek, z których każda prowadzi ku kolejnym architektonicznym skarbom. Na końcu jednej z nich, wznoszącej się lekko pod górę, znajduje się imponująca Igreja Matriz de Nossa Senhora da Estrela – kościół parafialny będący jednym z najpiękniejszych przykładów baroku na Azorach. Fasada zdobiona misternymi ornamentami z ciemnego bazaltu i białego tynku robi ogromne wrażenie, zwłaszcza w świetle porannego słońca. Tuż obok można podziwiać również inne świątynie, mniejsze, ale równie piękne – jak Igreja do Espírito Santo czy Igreja da Misericórdia, której bogato rzeźbione, barokowe wejście z falującymi liniami i symbolami chrześcijańskimi jest prawdziwym dziełem sztuki. Te kościoły są świadectwem bogatej przeszłości Ribeira Grande, niegdyś jednego z najważniejszych ośrodków administracyjnych i religijnych wyspy. Zaledwie kilkaset metrów dalej rozciąga się inny świat – atlantycka plaża z czarnym, wulkanicznym piaskiem. Ocean szumi tu nieustannie, a fale rozbijające się o skaliste brzegi przypominają o potędze natury, która ukształtowała Azory. Widok na zatokę i pasmo gór na horyzoncie zapiera dech w piersiach, zwłaszcza przy zachodzącym słońcu, gdy niebo i morze stapiają się w srebrzysto-niebieską mgłę.

Północne wybrzeże, to krajobraz zdominowany przez surowe klify o ciemnej, wulkanicznej strukturze. To właśnie tu, w pobliżu miejscowości Capelas, natura wyrzeźbiła w skale coś wyjątkowego – Skalę Słonia (Rochę do Elefante). Z punktu widokowego widać ogromną, masywną formację skalną, która przypomina sylwetkę słonia z trąbą sięgającą oceanu. Powstała ona w wyniku erozji i działania fal oceanu, które przez setki lat rzeźbiły miękkie skały bazaltowe. Gdy patrzy się na nią z odpowiedniego miejsca, trudno oprzeć się wrażeniu, że to rzeczywiście gigantyczny słoń, stojący spokojnie nad wodą i chłodzący trąbę w falach Atlantyku. Woda ma tu niezwykle głęboki, szafirowy kolor. Wzdłuż klifów biegną ścieżki, z których można podziwiać panoramę północnego wybrzeża São Miguel – rozległe pola, małe wioski i ciemne pasy lawy, które przypominają o wulkanicznym pochodzeniu wyspy.

Azory, Sao Miguel - szlakiem jezior Sete Cidades, akwedukty i wodospad do Cabrito

 

Jednym z najbardziej rozpoznawalnych miejsc na São Miguel, jest obszar Sete Cidades – dwa połączone jeziora położone w kraterze wygasłego wulkanu, które zyskały miano „Jeziora Zielonego i Niebieskiego”.

Z licznych punktów widokowych, widać wyraźny kontrast barw. Choć to wciąż ten sam zbiornik wodny, przy słonecznej pogodzie, jego część północna mieni się głębokim błękitem, a południowa – delikatną zielenią. Legenda mówi, że kolory te symbolizują łzy dwojga zakochanych – pasterki o zielonych oczach i księcia o oczach błękitnych, których miłość była zakazana. Naukowe wyjaśnienie jest mniej romantyczne, ale równie ciekawe: różnica koloru wynika z głębokości, kąta padania światła i odbicia otaczającej roślinności. Wokół jezior prowadzi malowniczy pieszy szlak turystyczny, z którego rozpościerają się zapierające dech w piersiach widoki. Szlak wiedzie przez falujące wzgórza, obsypane zielenią.

 

Kierując się w stronę jezior, warto zatrzymać się przy akweduktach – pozostałość po dawnych systemach wodnych, które kiedyś zaopatrywały w wodę pobliskie wioski. Akwedukty te, wzniesione z lokalnej, ciemnej skały wulkanicznej, stanowią świadectwo zaradności dawnych mieszkańców wyspy, którzy potrafili ujarzmić surowy wulkaniczny krajobraz i uczynić go przyjaznym dla życia. Roślinność przy akweduktach jest tak bujna, że przez chwilę można się poczuć, jak w tropikalnym lesie deszczowym. 

W dalszej części szlaku warto zatrzymać się we wiosce Sete Cidades, gdzie w cieniu wysokich drzew stoi biały kościółek de São Nicolau - o ciemnych obramieniach okien i drzwi. Do świątyni prowadzi aleja obsadzona hortensjami – kwiatami, które na Azorach są niemal wszechobecne. Jak dla mnie pozostaną one niewątpliwym symbolem wyspy Sao Miguel. Nieopodal kościółka, w niewielkim parku, znajduje się figura Matki Bożej Fatimskiej z dziećmi i barankiem, a także restauracyjka chętnie odwiedzana przez turystów wybierających się na pobliskie szlaki.

Podążając szlakiem tutejszych jezior, trzeba koniecznie wybrać się nad Lagoa de Santiago, położone w głębokim kraterze, otoczone gęstymi lasami. Jego spokojna, zielonkawa tafla wody, często przykryta mgłą, tworzy niemal mistyczny nastrój. Wokół rosną oczywiście kępy hortensji w odcieniach błękitu i fioletu. Na pastwiskach otaczających jeziora niemal zawsze można spotkać krowy, które również stały się niewątpliwym symbolem wyspy i źródłem słynnych azorskich produktów mlecznych.

Na wyspie São Miguel przyroda potrafi zaskakiwać na każdym kroku. Wystarczy kilka kilometrów spaceru, by trafić z wulkanicznego jeziora, prosto do gęstego lasu, gdzie znajduje się tak niezwykłe miejsce, jak wodospad Salto do Cabrito. Wodospad ten znajduje się w okolicach Ribeira Grande, w dolinie ukrytej wśród bujnej roślinności i wulkanicznych skał. Prowadzi do niego malowniczy szlak pieszy, którym można dojść także do dawnej elektrowni wodnej – Central Hidroelétrica. Drewniane tabliczki prowadzące w stronę wodospadu wskazują kierunek wśród zieleni, a im bliżej celu, tym głośniej słychać szum spadającej wody. Sam wodospad, choć niewielki, robi ogromne wrażenie. Strumień wody spada z wysokiej, pionowej skały do krystalicznego jeziorka otoczonego ścianami z porośniętego mchem bazaltu. Z góry spływa cienka, srebrzysta wstęga wody, rozbijając się o kamienie i tworząc naturalny basen, w którym odważni turyści chętnie zażywają kąpieli. Wokół unosi się chłód i zapach wilgotnej ziemi, a ciszę przerywa jedynie szmer wody i śpiew ptaków.